Çdo dijetar duhet të kontribuojë në fushën që i përshtatet

Jusuf El-Kardavi u lind dhe u rrit në Egjipt. Para moshës dhjetëvjeçare bëri hifzin e Kuranit, më pastaj vazhdoi mësimet në Universitetin e njohur të El-Az’harit. Në vitin 1953 diplomoi në Fakultetin e Usulud-dinit, ndërsa në vitin 1954 fitoi të drejtën për mësimdhënës. Ishte shembullor, dhe në vitin 1973 doktoroi. Pas diplomimit ushtroi disa funksione: ishte mbikëqyrës i çështjeve fetare pranë Vakëfeve Egjiptiane; ishte drejtues i sektorit të kulturës islame pranë Az’harit; drejtor i Institutit fetar në Katar; shef i katedrës për studime islame pranë Fakultetit të Pedagogjisë dhe Sheriatit; pastaj dekan i Fakultetit të Sheriatit dhe drejtor i Qendrës për hulumtime mbi Synetin dhe Siren (biografinë e Pejgamberit) në Katar. Pastaj u transferua për një kohë të shkurtër në Algjeri, për t’i udhëhequr këshillat shkencorë të universiteteve dhe instituteve islame. Që në vitet e rinisë së hershme e preokupuan çështjet e da’vetit dhe, në mënyrë të drejtpërdrejt, mori pjesë në lëvizjen islame. Kjo bëri që të persekutohej disa herë, p.sh., në vitin 1949 dhe më vonë, në vitin 1965. Falë aftësive dhe prirjeve të llojllojshme, ai dha kontribut në shumë lëmi. Shkroi më tepër se pesëdhjetë vepra, të cilat gjetën një pranueshmëri të jashtëzakonshme nga Bota Islame, disa prej të cilave janë ribotuar nga dhjetë herë, kurse një pjesë e madhe e tyre janë përkthyer në gjuhë të ndryshme. Llogaritet nga dijetarët më të rëndësishëm bashkëkohorë, të cilët ndoqën zhvillimet në ekonominë islame në sektorin e bankave islame. Dha kontribut në rrjedhat e reja shkencore që nga formimi i tyre, me pjesëmarrjen e tij, me udhëheqjen e disa prej tyre dhe me praninë në komisionet mbikëqyrëse. Është anëtar në disa këshilla dhe institute shkencore dhe të thirrjes, siç janë: Këshilli i Fik’hut pranë Ligës Botërore Islame në Mekë, Këshilli Mbretëror për Studime të Civilizimit Islam në Jordani, Qendra e Studimeve Islame në Oksford, Këshilli i nderit pranë Universitetit Islamik në Islamabad, Organizata për Thirrjen Islame në Suedi... Është një nga thirrësit e moderuar islamë, i cili arriti të bashkojë selefizmin dhe reformizmin origjinalen dhe bashkëkohoren; bëri balancimin mes konstantes dhe variabilës, që nuk harron të kaluarën dhe nuk distancohet nga aktualja dhe as që është indiferent ndaj së ardhmes.


Abdullah Mahir ‘thotë: Në qoftë se mund ta nisim në fillim me çështjen e Hënës, Hëna në fakt përdoret si një simbol fetar tek myslimanët. A mund të ketë Hëna ndonjë rëndësi të veçantë , siç është kryqi për të krishterët?


Dr. Jusuf el-Kardavi: “Në emër të All-llahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit. Falënderimi I takon vetëm Allahut, dhe paqja e bekimi qofshin për të Dërguarin e All-llahut, dhe për familjen e tij, për shokët dhe tërë ata që ndoqën dhe ndjekin rrugën e tij.
Çështja e Hënës dhe Kryqit është një çështje shumë e vonshme, e cila nuk ishte e njohur në kohën e Pejgamberit (salallahu alejhis ve selam), as në kohën e Katër Kalifëve të Drejtë, ajo nuk ishte e njohur as në kohën e Emevive dhe ‘Abasive . Ajo - Hëna si simbol u bë e njohur si e tillë, në kohën e turqve. Për ne, Hëna është vetëm ashtu si e ka përshkruar Allahu i xh.sh. në Kuran: “Të Pyesin ty për Hënën e re (dhe fazat e saj). Thuaj: Ato janë përcaktime të kohës për njerëzit dhe Haxhin”. (El Bekare, 189) Pra, për ne myslimanët, Allahu është i Gjithëfuqishmi dhe Madhështori - Ai është Që krijoi Diellin dhe Hënën: “Ai është Që e zgjat natën në pjesë të ditës dhe e zgjat ditën në pjesë të natës, Që nënshtroi Diellin dhe Hënën, që secili të lëvizë (udhëtojë) deri në afatin e caktuar. Ky është Allahu, Zoti juaj, i tërë sundimi është i Tij, e ata që i lutni në vend të tij, nuk posedojnë as sa një cipë (e hurmave, fije)”. (Fatir,13).
Pra, yjet dhe gjërat e tjera në hapësirë, që të gjitha janë krijimi i Allahut, dhe ato nuk kanë ndonjë rëndësi në Islam. Në Islam, Allahu është Krijuesi i
qiejve e i Tokës, dhe Rregulluesi i të gjitha punëve”.


Çfarë mendoni për gjendjen e krijuar në Siri?


Dr. Jusuf Kardavi: “Sot treni i revolucionit popullor ka arritur në stacionin e Sirisë. Ky vend nuk mund të lihet jashtë historisë arabe. Disa thanë se Siria mund të kursehet nga vala e këtij revolucioni arab. Po si mund të kursehet ajo? Vallë, a nuk është Siria pjesë e këtij komuniteti (Ymmeti)? A nuk është ajo pjesë e Ligjit të Allahut? A thua, vallë, Ligjet e Allahut nuk vlejnë për këtë vend? Edhe Siria është sikurse vendet e tjera, bile nevoja për revolucion në këtë vend është më e madhe se në vendet e tjera. Nga ajo që kemi parë deri tash, ky regjim nuk kujdeset për shenjtërinë e xhamive, sepse ka vrarë njerëz brenda tyre. Të gjitha këto revolucione janë të qeta, ata njerëz që dalin nëpër protesta, në duart e tyre nuk mbajnë pushkë, shpata dhe gurë, ata mbajnë vetëm Kuranin dhe thënia e tyre e vetme është: “Nuk ka Zot tjetër përveç Allahut”.
E, për sa i përket presidentit Bashar Asad, unë mendoj se ai është një intelektual dhe mund të bënte shumë gjëra pozitive për popullin e tij, por ai është i burgosur nga ndjekësit e tij dhe sekti Alevi”.


I nderuari dr. Kardavi, do të dëshiroja t’ju theksoja atë që është publikuar në gazetën egjiptiane “El-Misru el- Jeum”, me rastin e botimit të librit tuaj “Fikhu-l xhihad”. Gazeta në fjalë pohon që ju, në librin tuaj, keni theksuar se në luftën për çlirimin e Palestinës përjashtohen ato vende arabe të cilat kanë nënshkruar marrëveshje paqeje dhe bashkëpunimi si dhe marrëdhënie miqësore e diplomatike me Izraelin?


Dr. Kardavi: “Diçka të këtillë nuk kam thënë asnjëherë, dhe as që e kam shkruar. Asnjëherë, nuk kam përjashtuar a liruar asnjë nga përgjegjësia, kur bëhet fjalë mbi luftën për çlirimin e Palestinës. Të gjithë myslimanët e botës janë të obliguar të japin kontributin e tyre në luftën për çlirimin e Palestinës.
Të gjitha vendet arabe myslimane janë të obliguara të japin mundin dhe përpjekje maksimale me qëllim që t’u ndihmojmë vëllezërve tanë palestinezë në luftën për jetë dhe liri. Nëse më lejoni, do të doja t’ua tërhiqja vëmendjen të gjithë njerëzve se okupimi dhe kolonializimi i Palestinës nga ana e Izraelit është diçka krejt tjetër nga ajo që jemi mësuar të shohim deri sot në botë. Kolonializimi i Palestinës ndodh me qëllim të konfiskimit të vazhdueshëm të tokës palestineze dhe vendbanimit të saj nga ana e hebrenjve.
Nga historia mësojmë se edhe më herët kishte pasur raste të tilla okupimi dhe kolonializmi vendesh të huaja, por me një qëllim tjetër, si për shembull: shfrytëzimi i resurseve lokale, nënshtrimi i pjesëtarëve të ndonjë populli të caktuar, zgjerimi i kufijve të shteteve përkatëse e të ngjashme. Dhe, përderisa interesi i kolonialistëve të ishte aktual, prania e tyre vazhdonte të ishte akoma në atë mjedis të caktuar.
Ndërkaq, okupimi dhe kolonializimi në Palestinë, për të cilin jemi dëshmitarë, është diçka krejtësisht i veçantë. Izraeli ka vazhduar ta pushtojë tokën palestineze me një qëllim të vetëm, që, pavarësisht nga çmimi, është - qëndrimi i përhershëm! Pushtimi i Palestinës bëhet me qëllim të dëbimit të vazhdueshëm të popullsisë vendëse lokale dhe në vend të tyre të vendoset populli i vet (hebre). Prandaj, një temë e pashmangshme, cilido qoftë diskutimi mbi xhihadin, është gjithsesi tema mbi çlirimin e Palestinës”.



Fet‘vatë e paarsyetuara dhe të palegjitimuara


Fenomeni i ndalimit të perçes, nga disa qeveri evropiane është përhapur edhe në disa vende myslimane, të cilat e ndalojnë perçen në shkolla dhe spitale. A i lejohet sovranit të vendosë ndalimin e perçes në vendet myslimane?


Dr. Kardavi: ”Nuk i takon asnjë sovrani dhe asnjë funksionari të ndaloj perçen. Përderisa nuk po ndalojmë veshjet e shkurtra, si guxojmë t’i ndalojmë një femre të mbajë perçen, nëse e kërkon këtë? Vetëm në raste të veçanta mund të kërkohet nga një femër me perçe të zbulojë fytyrën, për t’u identifikuar, si në rast fotografimi për kartë identiteti dhe pasaportë. Në raste të tilla, myslimania duhet të zbulojë fytyrën për t’u identifikuar. Kjo kërkohet edhe gjatë provimeve, me qëllim që të mos lejohet që dikush të hyjë në provim në vend të dikujt tjetër”.


Ju thatë se, lidhur me çështjen e perçes, ka mospajtime në mes dijetarëve myslimanë, edhe pse ju vetë anonit nga mendimi që perçja nuk është farz. Sheriati islam i jep të drejtë sovranit të adaptojë një mendim të caktuar, për të shmangur kundërshtitë dhe divergjencat. A i lejohet sovranit ose një ministri që, në rastin e perçes, të nxjerrë një vendim me të cilin të ndalojë mbajtjen e perçes nga femrat myslimane?

Dr. Kardavi :”Ky gjykim vlen për sovranin, i cili njeh mirë Islamin dhe dispozitat e tij. Në të kundërtën, njerëz të tillë duhet t’u referohen dijetarëve dhe fakihëve, për t’u sqaruar mendimin e Sheriatit në çështje të ndryshme, nëse janë hallall apo haram. Veç kësaj, kjo lejohet për ata sovranë të cilët Sheriatin e kanë adaptuar si ligj dhe referencë ligjore të shtetit që udhëheqin. Kurse ata që i kanë kthyer kurrizin Sheriatit islam dhe kanë lejuar haramin, s’kanë asnjë lidhje me Islamin. Njerëz të tillë nuk e praktikojnë Ligjin e Zotit, nuk e pëlqejnë dhe ai nuk u përshtatet dëshirave të tyre”.


Po lidhur me thirrjen e kreut të kishës për rishikimin e Kur’anit dhe për hedhjen e dyshimeve lidhur me disa ajete, nëse janë që nga koha e Muhamedit a.s. apo janë shtuar më pastaj?


Dr. Kardavi: “Thirrje dhe dyshime të tilla janë non sense dhe gjepura të pabaza. Është fakt që ajetet e Kur’anit fisnik janë ruajtur të pandryshueshme me përkujdesjen e vetë Zotit të Lartësuar, i Cili premton:” Sigurisht, Ne e kemi shpallur Kur’anin dhe, sigurisht, Ne do ta ruajmë atë”. (Hixhr, 9)
Megjithatë, myslimanët i janë përkushtuar memorizimit të Kur’anit qysh gjatë jetës së Profetit a.s., kur filluan dhe shkrimi dhe memorizimi, për të vazhduar në kalifatin e Ebu Bekrit, Umerit e Uthmanit dhe vazhdon deri në ditët e sotme. Ne lexojmë Kur’anin dhe fjalët e tij ashtu siç i lexonte i Dërguari. a.s. i Zotit, deri në detajet më të hollësishme, siç janë zgjatjet, shqiptimi etj...
Madje, edhe në mënyrën e të shkruarit, i jemi përmbajtur kaligrafisë së Uthmanit, si tregues i ruajtjes dhe moslejimit të abuzimit, siç ndodhi me librat e tjerë, si Teurati dhe Ungjilli. Kështu, disa fjalë, si salat, zekat, riba etj... nuk shkruhen siç e diktojnë rregullat bashkëkohore të arabishtes, po ashtu siç shkruheshin asokohe. Këto detaje nuk i
gjejmë përveçse në libra të vërtetë qiellorë, siç është Kur’ani fisnik.
Madje, ne e lexojmë dhe i përmbahemi në mënyrë të rreptë mënyrës si e kishte lexuar i Dërguari a.s. i Zotit. Më kujtohet që, kur ishim të vegjël dhe mësonim Kur’an përmendsh në mejtep, sa herë që një nga fëmijët shtonte qoftë dhe një tingull/shkronjë në mënyrë të pavëmendshme, të gjithë ne i drejtonim shikimet qortuese drejt tij. Kur’anin nuk e kanë mësuar përmendsh vetëm pleqtë, të moshuarit, por e memorizonin dhe mësonin edhe fëmijë e të tjerë të moshave të reja, një gjë të tillë nuk e gjen tek ithtarët e asnjë feje tjetër. Unë i sfidoj të krishterët që të sjellin qoftë dhe një prift i cili ta ketë memorizuar Biblën të gjithën përmendsh. Sakaq, numri i fëmijëve që kanë mësuar përmendsh tërë Kur’anin arrin në qindra mijëra. Kush guxon t’i shtojë Kur’anit qoftë dhe një ajet, apo të fshijë një tjetër”?


Qeveritë aktuale të vendeve arabe dhe islame, herë pas here gjenden nën presione të shumta nga organizma të ndryshëm, me qëllim që të ndërmarrin reforma demokratike të vërteta. Por, shohim që reagimi pozitiv i këtyre qeverive është shumë larg. Çfarë mendoni lidhur me thirrjet për mosbindje qytetare të lëshuara nga disa, si mjet presioni mbi qeveritë? A është kjo diçka e ligjshme apo jo? Nëse po, cila t janë kriteret që duhen pasur parasysh?


Dr. Kardavi: “Në fakt, unë akoma nuk kam një mendim timin të qartë lidhur me këtë mesele (mosbindjen qytetare), pasi është një mesele e re dhe e panjohur më parë. Prej nesh pritet të studiohet thellë, të përfitojmë nga eksperiencat e të tjerëve dhe të shohim efektivitetin, anët pozitive dhe negative të saj. Vetëm pas një studimi të tillë, mund të japim mendimin tonë. Nëse reagime të tilla kanë shërbyer si katalizator reformash tek popuj të tjerë, ne mirëpresim dhe mbështesim një hap të tillë. Në të kundërtën, duhet ta shtyjmë për një kohë të përshtatshme”.


A e mbështesni idenë e anëtarësimit të dijetarëve myslimanë në partitë politike?


Dr. Kardavi: ”Po, e mbështes hyrjen e dijetarëve nëse bëhet për t’i shërbyer komunitetit dhe kontribuon në realizimin e objektivave islamë, qoftë organizëm, shoqatë, union, parti apo çfarëdo tjetër. Çdo dijetar duhet të kontribuojë në fushën që i përshtatet dhe që e vlerëson më shumë. Në raste të tilla, ai mund të zgjidhet si kandidat, një gjë që nuk duhet ta refuzojë, nëse është i përgatitur për beteja të tilla. Të mos harrojmë se zëri islam nuk duhet t’i mungojë arenës politike. Por si mund të ekzistojë zëri islam, nëse secili prej nesh punon në mënyrë individuale?! Një punë dhe vepër individuale kurrë nuk mund të jetë e fuqishme. I vetëm individi është i dobët, po është i fuqishëm në kolektiv. Besimtari për besimtarin është si ndërtesa, ku tullat mbajnë njëra-tjetrën. Të gjitha strukturat e mëdha në kohën tonë, si shtetet e qytetëruara, kanë bashkuar kapacitetet dhe punojnë së bashku për një qëllim të përbashkët.
Sot shohim tri-katër shtete të fuqishme që bashkëveprojnë për ndërtimin e një aeroplani të caktuar. Shtetet e Evropës, edhe pse për një kohë të gjatë qenë zhytur në luftëra të përgjakshme dhe konflikte pa fund, e panë se më e dobishme për ta ishte të harronin të kaluarën dhe të bashkoheshin në një union, të quajtur “Bashkimi Evropian”. Prandaj është e rëndësishme që njerëzit e ditur të fuqizohen dhe të mbështeten, nëse marrin pjesë në zgjedhje nën flamurin e një partie a organizimi çfarëdo”.



- Ky artikull është një përmbledhje e intervistave të ndryshme me Dr. Jusuf Kardavin nga medie të ndryshme elektronike dhe të shkruara.
- Burimet e shfrytëzuara për grumbullimin e këtij artikulli janë: Al-xhezira (emisioni i udhëhequr nga Abdullah Mahir me titullin “ Sheriati dhe Jeta”); gazeta egjiptiane “El-Misru el-Jeum”, si dhe www.onislam.net .



Intervistat janë përkthyer nga arabishtja dhe anglishtja. Përktheu Fejsal Spahiu