Nebil Fuuli

“Myslimanët e Kinës nuk ekzistojnë në këtë botë”. Këtë frazë e kishte shkruar El-Emir Shkib Erslan para gjysmë shekulli duke bërë orvatje dhe duke u munduar për të hetuar dhe hulumtuar gjendjen e myslimanëve në Kinë. Sikur kjo frazë të thuhej para një shekulli ose para dy shekujsh, gjithashtu do të ishte një frazë e vërtetë dhe e saktë. Gjithashtu, nëse do ta
përdorim atë në ditët e sotme, ose nesër e pasnesër, kjo do të mbetej një frazë e saktë, e cila tregon një realitet të hidhur”. Këtë paragraf të tërin e ka shkruar Prof. Fehmi Huvejdi në librin e tij (Islami në Kinë) në vitin 1981. Është e vërtetë se në dekadat e fundit Kina në përgjithësi ka pësuar ndryshime, siç është e ditur, në mënyrë të gjithanshme dhe të papritur, të paktën për sa i përket kohës. Atëherë a jep ende të njëjtat përshtypje negative gjendja e myslimanëve, meqë jemi duke biseduar për myslimanët Huvej, të cilët përfaqësojnë shumicën e myslimanëve të Kinës, sikur ato të Emir Shkibit, që i pati dhënë para tetë dekadash dhe si ato të autorit Fehmi Huvejdi para tridhjetë vjetësh?


Ndryshimi i veçantë

Kinezët nuk pushojnë së thëni se modeli i sistemit të tyre komunist ndryshon nga sistemi komunist i Rusisë dhe i Shqipërisë (më herët, - shën.i përkthyesit), madje edhe nga sistemi i Kubës dhe i Koresë së Veriut. Sistemin kinez ata e quajnë “Sistemi i veçantë Socialist i Kinës”, d.m.th. që ka ruajtur bazat e përgjithshme të ideologjisë së përmendur, duke marrë parasysh karakteristikat e shtetit kinez dhe të mjedisit ndërkombëtar e rajonal që e rrethojnë atë. Mirëpo ata nuk e mohojnë se “Socializmi i tyre i veçantë” ka qenë subjekt i zhvillimeve të rëndësishme gjatë historisë për arsye politike dhe jopolitike. Në veçanti pas ngjarjeve të përgjakshme të arenës qiellore “tjanan min” që kërkonin sistemin demokratik në vitin 1989, pas rënies së Bashkimit Sovjetik, - i cili ishte përfaqësues i parë dhe më i madhi i komunizmit- në vitin 1991, dhe pas rikthimit të Hong-Kongut –me përparësitë e tij kulturore dhe ekonomike të njohura- te shteti amë, në vitin 1997. Pra, të gjitha këto dhe ngjarje të tjera përfaqësojnë mbështetjen ndaj zhvillimit modern të Kinës në përgjithësi. Megjithatë faza e dinamizmit të sistemit komunist të Kinës para hapjes së periudhës së fundit, përfaqësonte një izolim relativ, saqë dukej se Kina ishte një shtet i sekreteve që riformohej apo përbëhej përsëri. Edhe pse nuk refuzonte të ishte bashkëpjesëmarrëse në ngjarjet botërore, ajo çështjet e saja të brendshme i formulonte brenda mureve të mbyllura, dhe për këtë veçori, mund të themi, veçohen sistemet bashkëkohore komuniste në përgjithësi. Në përgjithësi, shekulli i kaluar, me të gjitha ngjarjet që kanë ndodhur në të, i ka eliminuar muret e njohura të izolimit kinez me një formë të prerë, saqë mendimtari kinez Wu Bin këtë shekull e ka cilësuar si shekullin më të rëndësishëm në historinë kulturore të Kinës dhe të shoqërisë kineze. Dhe në histori nuk ekziston një shekull i ngjashëm ku të kenë ndodhur ndryshime të ngjashme sikur këto të shekullit të kaluar. Ndërsa një mysliman kinez, për gjendjen e shtetit të tij pas daljes nga të gjitha këto izolime historike dhe ideologjike, është shprehur kështu: “Shteti ynë është shndërruar në një shtet kapitalist në të gjitha aspektet, përveç në politikë dhe medie”.


Liberalizim apo izolim

Këto ndryshime që kanë ndodhur në gjendjen apo statusin e Kinës, janë shoqëruar me një zhvillim relativ edhe për pozitën e popujve dhe pakicave të popullit kinez. Sa i përket pozitës së myslimanëve në veçanti, në radhët e tyre u shfaq një aktivitet ekonomik, social, arsimor dhe kulturor, i cili para një kohe jo shumë të gjatë ishte inekzistent dhe jo i lejuar brenda kufijve të provincave të tyre. Dhe një pjesë e madhe e këtyre kuadrove u shpërndanë në kryeqytetet e Botës Islame për qëllime ekonomike dhe arsimore.
Do të ishte shumë e natyrshme që në sipërfaqe të shfaqeshin probleme të cilat do ta shoqëronin këtë përparim dhe zhvillim të gjerë social e ekonomik në Kinë. Veçanërisht për sa u përket pakicave siç janë myslimanët, të cilët kanë tradita dhe rregulla fetare që përbëjnë një pjesë të veçantë të identitetit të tyre. Nga ana tjetër, këto ndryshime i ka shoqëruar një zhvillim cilësor pozitiv për sa i përket pozitës së myslimanëve në shtetin e çudirave dhe mrekullive. Problemi i myslimanëve të rinj kinezë qëndron, para së gjithash, se ata përkrahën ose mbështetën revolucionin kinez në vitet dyzet derisa fitoi, më pastaj u bënë viktima të tij, gjë që i bëri që ata të izoloheshin dhe të mbylleshin në vetveten e tyre brendapërbrenda izolimit të shtetit kinez. Kur praktikat e sistemit komunist, në tri dekadat e fundit të shekullit njëzet, u avancuan apo u zhvilluan, ajo mbrojti me ngulm parimin e veçantë të sistemit komunist, ku shteti ka prioritet dhe kontroll mbi çdo gjë, dhe ndërhyri në sistemet apo ligjet e pronës, të lirisë së tregut dhe në një mënyrë u hap pjesërisht ndaj botës, e njerëzve u dha një liri relative fetare, veçse me kusht që të gjitha këto gjëra të mos shkaktonin ndonjë rrezik për shtetin. Sepse kushtetuta kineze, për sa i përket lirisë fetare, thekson në mënyrë decidive: “Nuk i lejohet asnjë organi shtetëror, organizate civile apo ndonjë individi që të detyrojë ndonjë qytetar të besojë apo të mos besojë në ndonjë fe, gjithashtu nuk lejohet diskriminimi i ndonjë qytetari , i cili beson në ndonjë fe apo nuk beson fare...(mirëpo) nuk i lejohet asnjë individi të bëjë aktivitete të cilat dëmtojnë rendin shoqëror apo rrezikojnë shëndetin
publik, ose të cilat e pengojnë sistemin arsimor të shtetit, duke përdorur ndonjë fe”.
Ky liberalizim, apo kjo hapje e re, ishte diçka tërheqëse për myslimanët e Kinës, si një pakicë historikisht në këtë shtet, që të marrin pjesë në të gjitha poret e jetës kineze. Mirëpo dyshimet në radhët e tyre lindën që në fillim për mundësinë e veprimit të shtetit kundër tyre, ashtu siç kishte ndodhur pas
fitores së revolucionit kinez. Gjithashtu myslimanët nuk u akorduan rreth çështjes nëse lejohet fetarisht hyrja në partinë komuniste në pushtet, që ishte kusht për të arritur ndonjë post të rëndësishëm – siç është udhëheqja e ndonjë organizate, universiteti apo çfarëdo pozite me ndikim-, veçanërisht kur dihet se hyrja në këtë parti i obligon pjesëtarët e saj që të bëjnë disa ceremoni, rreth të cilave shfaqen disa dyshime fetare, siç janë: dhënia e betimit për besnikëri ndaj sistemit komunist, sepse çdo anëtar betohet para
anëtarëve të partisë komuniste kineze se ai është i gatshëm në çdo moment që të sakrifikojë veten e tij për partinë, duke e ngritur dorën e djathtë gjatë dhënies së betimit. Gjithashtu anëtarët e partisë ulin kokat e tyre para ndonjë anëtari të vdekur apo fotografisë së tij, duke shprehur në këtë mënyrë besnikërinë dhe respektin ndaj tij. Megjithëkëtë, shumë prej myslimanëve iu bashkuan kinezëve në rrjedhat e jetës së shpejtë kineze, dhe disa prej tyre zunë pozita të larta në këtë shtet, siç ishte Hju Ling Ja, i cili zuri pozitën e kryeministrit dhe njeriut të tretë në shtet dhe i cili e përfaqësoi shtetin e vet në ceremoninë e varrimit të Presidentit të autoriteteve palestineze Jaser Arafat, në vitin 2004, dhe të mbretit saudit Fehd bin Abdulaziz, në vitin 2005. Gjithashtu prej tyre ishin edhe Esad Elkerim, Vang Zin Vi dhe Ismail Tlivaldi, anëtarë të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste, dhe të tjerë.
Elementet e tjera të këtij problemi janë edhe ato se idetë e shumë dijetarëve myslimanë tradicionalë të Kinës nuk karakterizohen nga një hapje ndaj mendimit të të tjerëve, edhe nëse ai mendim i një myslimani ka të bëjë me ambientin apo me drejtimin juridik hanefi. Ata janë shumë të entuziazmuar dhe fanatikë ndaj drejtimit juridik hanefi dhe janë të mbyllur e të kufizuar në sistemin e tyre arsimor, duke përdorur libra të vjetër të drejtimit hanefi dhe nuk kanë ndonjë lidhje të fortë me dijetarët e viseve të tjera islame (për këtë neglizhencë janë përgjegjës të dyja palët).
Ata nuk kanë diskutuar me dijetarë të viseve të tjera islame rreth çështjeve të pakicave myslimane, dhe nuk kanë shfletuar ndonjë literaturë apo studim bashkëkohore rreth këtyre çështjeve, përveç në raste të rralla. Natyrisht ata dijetarë duhet t’i arsyetojmë pjesërisht, sepse sistemi i egër i shtetit të tyre dhe ndikimi i tij i fuqishëm, i kishin bërë ata që t’i jepnin përparësi izolimit ndaj liberalizimit apo hapjes, sepse përndryshe do të ishte shumë e vështirë të mbijetonin si pakicë myslimane.


Ndryshimi gjithëpërfshirës

Thellësia e ndjenjës për këto ndryshime brenda shoqërisë kineze nga një grup kombëtar në një tjetër, është e ndryshme. Në këtë aspekt gjendja e myslimanëve kinezë ende vazhdon të mbetet më e ulët sesa është pritur prej tyre duke marrë parasysh pozitën e tyre historike në shtetin e tyre në krahasim me konfesionet apo grupet e tjera fetare. Dhe realiteti jetësor gjithherë është i hidhur në këtë aspekt, sepse ai që nuk ka mundësi të përshtatet me të, injorohet, dhe të shumtën e rasteve në forma shumë të dhimbshme.
Mirëpo, ndoshta për fat të mirë të pakicës myslimane në Kinë, ky ndryshim i gjerë që ka ndodhur në këtë shtet, ka rezultuar dhe ka lënë gjurmë e ndikim kulturor, i cili atje ka përfshirë grupe të mëdha të të rinjve, të cilët janë edukuar në shtetet me shumicë myslimane e në universitetet e tyre, dhe të cilët në fakt janë ndikuar nga rrymat islame të moderuara që veprojnë në arenën ndërkombëtare, dhe kanë paraqitur një vizion pragmatik, i cili të bën të besosh se ka mundësi të bashkëpunimit me shtetin kinez dhe me sistemin e tij politik, për të përfituar nga atmosfera liberale relative në aspektin politik dhe liberalizimi i gjerë në aspektin ekonomik në këtë shtet, me qëllim të përfitimit të pakicës myslimane pa rënë ndesh me sistemet dhe ligjet shtetërore, në veçanti në aspektin ekonomik dhe atë arsimor. Kjo gjë do t’i bënte myslimanët kinezë bashkëpjesëmarrës në ndërtimin e shtetit të tyre.


Kina e së ardhmes

Kjo realizohet duke e ditur se ekonomisë kineze, e cila kërkon treg për t’i thithur mallrat dhe tregtarët e saj bashkërisht, i intereson që në këtë të jenë pjesëmarrës edhe myslimanët e vendit të saj, me qëllim të mbështetjes së marrëdhënieve në mes asaj dhe Botës Arabe dhe Islame, që përfaqëson një bllok të popullatës me një nivel relativisht të lartë shpenzimi të prodhimeve me shkallë të ndryshme të cilësisë dhe çmimit. Ndryshimi që ka ndodhur në Kinë gjatë dekadave të fundit, ka qenë gjithëpërfshirës dhe nuk e ka tejkaluar (apo lënë anash) askënd brenda shtetit, dhe ndoshta nuk do ta tejkalojë (ta lërë anash) askënd gjithashtu as jashtë shtetit. Ose të përparojnë ose të mbeten të shmangur nga rrjedhat, të cilat u humbin shoqërive e shteteve dhe jo vetëm individëve, ekuilibrin dhe fuqinë për të mbijetuar. Zhvillimi islam në Kinë ka ardhur përmes tri fokuseve apo pikave kryesore:
E para: përmes ekonomisë, dhe si duket në këtë pikë janë bashkëpjesëmarrëse shumica e komuniteteve dhe grupeve etnike, dhe ndoshta ky aspekt është ai që u ka hapur dyert edhe pikave të tjera të zhvillimit.
E dyta: përmes aspektit kulturor dhe medial. Ky zhvillim u demonstrua përmes një lëvizjeje të re dhe gjithherë të avancuar për përkthimin e teksteve nga gjuha arabe në gjuhën kineze. Rëndësia e këtij përkthimi fshihet në faktin se ky veprim mendjen kineze islame e lidh me bazat e saj dhe ia ekspozon të arriturat e reja bashkëkohore.
Kohët e fundit janë përkthyer libri “Esh-Shifa bi ta’rif hukukil-Mustafa” i autorit Kadi Ijad; librat e Prof. Ahmed El-Farukij dhe disa libra të autorit të njohur Aid El-Karnij, ndërsa më herët ishte përkthyer libri i Prof. Sejjid Kutbit - “Mealim fi tarik” dhe disa libra të tjerë. Myslimanët e Kinës u angazhuan gjithashtu rreth njohurive islame edhe përmes internetit, ku kanë hapur disa web-faqe gjigante me qëllim të paraqitjes së njohurive islame për njerëzit e interesuar.
E treta: përmes aspektit arsimor. Ky zhvillim shfaqet përmes rritjes bazë të numrit të studentëve myslimanë nëpër universitetet vendore dhe të atyre që janë dërguar për studime jashtë vendit, si dhe përmes pjesëmarrjes së tyre nëpër këshillat mësimorë të universiteteve. Myslimanët kinezë gjithashtu u interesuan për ta mësuar gjuhën e nënës (Gjuhën Han), e cila për një kohë ishte shpërfillur nga ana e tyre.
E tëra kjo ishte bërë në përputhje me sistemet arsimore të universiteteve në të cilat kishin studiuar shumica e studentëve myslimanë kinezë, siç janë: Universiteti i Ez’herit, Universiteti Botëror Islam i Islamabadit dhe Universiteti Islam i Medinës së ndritshme. Dhe ndoshta kjo frymë është ajo që e ka shpëtuar lëvizjen e përkthimit të teksteve, e cila u cek më herët, nga devijimet, siç kishte ndodhur në shtetet e tjera, sikur është Indonezia, për shembull, ku shumë ide dhe mendime janë përzier e janë përhapur duke menduar se ato janë ide dhe mendime islame, kurse në të vërtetë ato nuk janë ashtu [Kjo ka ndodhur për shkak të përkthimit të teksteve nga njerëz jokompetentë, të cilët realisht nuk e kanë njohur gjuhën arabe sa duhet. Përkthyesi].
Me këtë rast nuk mund të lëmë pa përmendur kontributin e shtetit dhe organizatave të Pakistanit karshi myslimanëve kinezë si rezultat i marrëdhënieve të mira ndërshtetërore.
Këto marrëdhënie miqësore kishin filluar që nga vitet tetëdhjetë, atëherë kur ish-kryetari i Pakistanit, Muhamed Dijaulhak, u takua me delegacionin e Organizatës Islame Kineze në Islamabad, një takim që ishte pasuar me veprime të tjera me qëllim të ofrimit të shërbimit ndaj myslimanëve të Kinës.


Konkurrenca ndaj Kinës

Atje ekziston një konkurrencë e fuqishme në mes Islamit dhe Krishterimit ndaj Kinës së ardhshme, gjë që nuk fshihet para atij që ndjek situatën nga afër. Kjo për shkak se sistemi komunist ka krijuar një zbrazëti fetare në radhët e shumicës së njerëzve, të cilët janë pjesëtarë të feve pagane, siç janë: Konfuçionizmi, Taoizmi dhe Budizmi, prandaj kjo i ka hapur rrugët si për myslimanët, ashtu edhe për të krishterët, me qëllim që ta mbulojnë këtë zbrazëti. Ekzistojnë disa faktorë pozitivë që mbështesin të dy grupet apo të dy pretendentët, konkurrentë në arenën e gjerë kineze.
Nga aspektet pozitive të gjendjes së të krishterëve atje, është se shpërndarja e tyre dhe natyra e shfaqjes së tyre në Kinë nuk u mundëson atyre shkëputjen nga trungu shtetëror. Ndërsa pozita e myslimanëve është se, kur ata hasin në trysni dhe presion nga politika, kanë mundësi të bëjnë ndonjë kryengritje ndaj shtetit për arsye se shtrirja e tyre gjeografike u mundëson atyre një gjë të tillë. Të krishterët e Kinës gjithashtu hasin në mbështetje të fuqishme financiare që vjen nga kishat e Perëndimit, veçanërisht nga Vatikani; gjithashtu ata hasin në mbështetje politike edhe nga shtetet perëndimore, të cilat janë të interesuara për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Shumica e të krishterëve atje janë të lidhur me kolonizimin, ose përfaqësojnë ndonjë interes perëndimor, i cili shtetit kinez i ka shkaktuar realisht shumë fatkeqësi. Sa kohë që myslimanët kinezë nuk janë të huaj për atë shtet, ashtu siç janë të krishterët, sepse prania e tyre në atë shtet është më e hershme historikisht. Islami në Kinë është i pranishëm ose daton që prej disa shekujsh. Myslimanët atje kanë marrë pjesë në mbrojtjen e Kinës dhe në pavarësimin e saj përkrah komuniteteve të tjera. Ata gjithashtu nuk përfaqësojnë zgjerim të ideve apo pikëpamjeve të vendeve të urryera për Kinën, siç është rasti me të krishterët dhe perëndimorët.
Duke pasur në konsideratë të gjitha këto që u cekën, aktiviteti dhe misionarizmi i të krishterëve, për çdo vit arrin të anëtarësojë në radhët e veta me mijëra pjesëtarë, kurse në Islam hyjnë vetëm me qindra pjesëtarë. Dhe fituesi i kësaj gare ndaj Kinës, ndoshta do të dihet pas gjysmë shekulli prej tash.



Burimi : www.aljazeera.net, 29/9/2010,
nga Gj. arabe Vedat Shabani