Kurani i ardhur për tërë njerëzimin ka thirrur në respekt dhe vlerësim të tjetrit çfarëdo gjuhe, race, feje qoftë ai. Ky element ka ndikuar edhe në kulturën dhe jetën shqiptare, ku asnjëherë nuk është shënuar ndonjë konflikt apo luftë mes popullit tonë e ngritur mbi baza fetare.

Përplasja e kulturave

Kurani nuk është vetëm kod feje, por është fjalë e Zotit, burim i parë i teologjisë dhe i drejtësisë islame, këshilltar në jetën praktike, është mrekulli (muxhize), që i përket Muhamedit a.s.

Ulemaja shqiptare, e vetëdijshme për peshën që kishte mbi vete, dhe duke parë rrethanat e reja që tash e tutje nuk i lejonin që të vazhdonin të ishin të lidhur me qendrën në Tiranë, me qëllim që të ruante mëvetësinë, filloi të riorganizohej institucionalisht.

I.

Ahmed Muhiddin Piri (Piri Reis) (1465/70 – 1554/55)

Historia e poezisë është e gjatë sikur edhe vetë njeriu... Njeriu e filloi kohën e shkrimit me numrat e mandej shkrimet e tjera me germa në formë të pykave (shkrimi kuneiform).

Ndër personalitetet më në zë që me punën e tyre lanë gjurmë në historinë tonë kombëtare janë: Mulla Jahja Plava, Mulla Osman Çela, Ismail efendi Nikoçi, Hoxhë Nokshiqi, Mulla Sadi Musaj, Mulla Hysen Ali Gjonbalaj (Vuthi), Mulla Agan Koja etj.

Nën masa të rrepta sigurie policore ka aguar mëngjesi i ditës së premte të nëntorit të largët të vitit 1990, ku falja e xhumasë së parë në Xhaminë e Plumbit Shkodër është ndjekur nga forcat policore të regjimit monist dhe pesë civilë, që do të vëzhgonin nga afër situatën, në rast se do të kishte zhvillime të jashtëzakonshme.

"Kemi tri fe, por kemi vetëm një Atdhe të përbashkët, një gjak vëllazëror, një gjuhë, një diell e një Zot. Detyrë mbi detyra kemi bashkimin dhe mbrojtjen e Atdheut...!" (Mulla Idriz Gjilani)